„Woźny pas mu odwiązał, pas słucki, pas lity,
Przy którym świecą gęste kutasy jak kity,
Z jednej strony złotogłów w purpurowe kwiaty,
Na wywrót jedwab czarny, posrebrzany w kraty;
Pas taki można równie kłaść na strony obie,
Złotą na dzień galowy, a czarną w żałobie.”
A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, Księga I, 850
Fundacja Trzy Trąby prowadzi prace nad przygotowaniem publikacji dotyczącej polskich pasów kontuszowych wykonanych w wytwórni w Słucku (obecnie Białoruś), należącej do Radziwiłłów. Dołożyliśmy starań, by kwerendą objąć kilkaset muzeów, placówek naukowych, instytucji opieki nad zabytkami i kościołów. Jednak z całą pewnością nie dotarliśmy do wszystkich kolekcji, w których mogą się znajdować słuckie pasy kontuszowe lub tkaniny liturgiczne wykonane z ich użyciem. Zwracamy się zatem do Szanownych Państwa z prośbą o podpowiedzi i wskazania dotyczące wyrobów persjarni w Słucku lub Nieświeżu, jakie być może znajdują się w Państwa zbiorach, lub na jakie mogli się Państwo natknąć przy okazji swojej pracy badawczej. Interesują nas zarówno pasy zachowane w całości czy we fragmentach, jak i ich dokumentacja fotograficzna lub rysunkowa.
Pasy kontuszowe były często wszywane w szaty liturgiczne, np. ornaty, kapy i dalmatyki, wykonywano z nich również drobne paramenty (palki, stuły itp.). Wśród zgromadzonych przez nas informacji znajdują się najczęściej enigmatyczne notatki o obecności nieokreślonych pasów kontuszowych w licznych kościołach parafialnych (ponad 300 na terenie Polski). Niestety w świadomości ogółu społeczeństwa, a nawet w kręgach historyków sztuki, często „pas słucki” jest synonimem pasa kontuszowego, pasa szlacheckiego, pasa jedwabnego, pasa złotolitego oraz pasów wykonanych w innych wytwórniach na terenie dawnej Rzeczpospolitej i Europy. Powoduje to spore zamieszanie i trudności w dotarciu do interesujących nas obiektów.
Z dotychczasowego doświadczenia wiemy, że nie więcej niż 10% pasów kontuszowych użytych w szatach liturgicznych to wytwory interesującej nas wytwórni ze Słucka.
Zwracamy się zatem do Szanownych Państwa z serdeczną prośbą o pomoc w kwestii wskazania takich zabytków w zbiorach prywatnych, regionalnych i parafialnych. Prosimy o fotografię (nawet telefonem komórkowym) pasa lub jego fragmentu, wszytego np. w ornat. Można ją przesłać SMS-em (+48 604‒130‒734) albo za pośrednictwem poczty elektronicznej na adres: [email protected].
Będziemy niezwykle wdzięczni za wszelką pomoc.
